3 ĐIỀU BA MẸ CẦN BIẾT ĐỂ GIÚP CON HỌC NGÔN NGỮ

Lauren Lowry

Hanen SLP and Clinical Staff Writer

Ba mẹ có thể làm nhiều điều để giúp con mình tập nói. Nếu ba mẹ tìm kiếm trên các trang mạng, ba mẹ có thể sẽ thấy nhiều gợi ý về phương pháp như đọc sách cho con, dạy con những bài hát và những giai điệu dành cho trẻ, cũng như những hoạt động sáng tạo khác dành để chơi cùng con. Sẽ có vô vàn các hoạt động hay và thú vị; tuy nhiên, nói về việc học ngôn ngữ thì không chỉ có những trò chơi hay sách mà ba mẹ chơi với con hay đọc cùng nhau. Còn có rất nhiều hoạt động khác để ba mẹ có thể thực hiện khi tương tác và giao tiếp với con. Ba mẹ sẽ thấy sự khác biệt ở những hoạt động này.

Có 3 điều ba mẹ cần làm trong giao tiếp với con để giúp con học ngôn ngữ:

1. Hãy để con làm chủ trong hoạt động

Ai trong chúng ta đều sẽ nói khi chúng ta muốn nói điều gì đó, và chúng ta thường sẽ nói những gì chúng ta thích hay quan tâm tới. Trẻ em cũng vậy – chúng thường sẽ trao đổi về những điều chúng thích.

Nếu ba mẹ quan sát thật kĩ những việc con làm, ba mẹ sẽ biết được con thích những gì. Và khi ba mẹ yên lặng chờ đợi trong giây lát, con có thể sẽ dẫn dắt trong tương tác bằng cách chỉ cho ba mẹ thứ gì đó, sử dụng cử chỉ hoặc hành động, hoặc thậm chí con sẽ nói. Sau đó, ba mẹ có thể trả lời lại bằng cách nói về bất cứ điều gì làm con quan tâm. Nếu ba mẹ tiếp tục để con làm chủ cuộc trò chuyện và tương tác với con bằng cách này, nó sẽ thúc đẩy con thể hiện cho ba mẹ biết những sở thích của con.

Việc ba mẹ để con làm chủ khi tương tác sẽ thúc đẩy con nói chuyện với ba mẹ, làm tăng khả năng duy trì trong tương tác của con. Thời gian con tương tác với ba mẹ càng dài, con sẽ càng có nhiều cơ hội hơn để nghe được ngôn ngữ. Việc tương tác qua lại như vậy thực chất là những cuộc hội thoại đầu đời của con với ba mẹ, và trẻ nhỏ giao tiếp càng nhiều với ba mẹ thì sẽ có kỹ năng ngôn ngữ tốt hơn khi lớn lên.

2. Sử dụng từ vựng và mẫu câu giao tiếp có mức độ cao hơn một chút so với trình độ ngôn ngữ của con.

Sử dụng ngôn ngữ có mức độ cao hơn một chút  so với kỹ năng của con cũng là cách giúp con học ngôn ngữ. Qua đó, ba mẹ có thể cho con thấy một ví dụ về cách để tiến lên cấp độ tiếp theo của quá trình phát triển ngôn ngữ.

Để thực hiện được, ba mẹ cần phải nắm rõ cách mà con mình đang giao tiếp hiện tại. Ví dụ, con sẽ nói chuyện với ba mẹ bằng cách:

• Nhìn ba mẹ.
• Tạo ra tiếng động.
• Sử dụng cử chỉ (với tay lên hoặc đưa ba mẹ đồ vật, chỉ về hướng, vẫy tay, v.v)
• Sử dụng những từ đơn lẻ (trong một lúc).
• Kết hợp 2 hoặc 3 từ cùng lúc.
• Sử dụng các câu nói.

Trường hợp con giao tiếp không qua lời nói (bằng cách nhìn, tạo tiếng động, hoặc qua cử chỉ), ba mẹ nên sử dụng ngôn ngữ có mức độ nâng cao hơn một chút bằng cách sử dụng những câu nói ngắn gọn, đơn giản và có cấu trúc ngữ pháp đúng. Ba mẹ nên tránh lược bỏ từ ngữ hoặc làm đơn giản đi cấu trúc ngữ pháp có trong câu, vì điều đó sẽ làm cho việc học nghĩa của từ và cách sử dụng từ trong một câu trở nên khó khăn hơn đối với trẻ (ví dụ, ba mẹ không nên nói “Daddy go” mà hãy nói “Daddy’s going). Ba mẹ cũng có thể sử dụng những từ đơn lẻ; tuy nhiên, ba mẹ cần cân bằng việc sử dụng những từ đơn này trong các mẫu câu giao tiếp ngắn. 

Nếu trẻ chỉ có thể nói những từ đơn hoặc chỉ có thể kết hợp từ thành những câu ngắn, ba mẹ có thể nâng cao mức độ lên bằng cách nói những câu dài hơn. Bằng cách này, ba mẹ sẽ giúp con hiểu thêm nhiều ví dụ về cách mà từ vựng được kết hợp và sử dụng những mẫu câu dài hơn. Để nâng cao mức độ sao cho phù hợp với con nhất, ba mẹ có thể mở rộng những điều mà con đề cập tới, vẫn sử dụng từ vựng của con nhưng ở trong một mẫu câu giao tiếp dài hơn. Ví dụ, con cầm một trái banh lên và nói “ball”, ba mẹ sẽ mở rộng chủ đề bằng cách nói “Ooh that’s a big ball!” (Ồ đó thật sự là một trái banh rất to!). Nếu con nói “want cookie” (muốn bánh qui), ba mẹ có thể đáp lại như thế này “You want a cookie. You love cookies.” (Con muốn một chiếc bánh quy. Con rất thích bánh quy.) 

3. Nói về những thứ giúp hình thành sự hiểu biết cho con

 Và cuối cùng, ba mẹ hãy nói về những điều khiến con phải suy nghĩ và giúp con xây dựng sự hiểu biết của mình. Những thứ mà ba mẹ đề cập đến đều sẽ dựa trên sở thích của con cũng như giai đoạn phát triển ngôn ngữ của con:

• Đối với trẻ chưa biết nói hoặc chỉ sử dụng một vài từ vựng nhất định, ba mẹ sẽ cần phải nói về những điều con thấy và trải nghiệm trong những hoạt động thường ngày. Cách nói như thế vừa rõ ràng và vừa miêu tả được những gì đang xảy ra tại thời điểm nói. Ví dụ, nếu con đang xây dựng một tòa nhà với những khối đồ chơi và nói “down!” khi chúng đổ xuống, ba mẹ có thể miêu tả tại thời điểm đó bằng cách nói “Oh no! Your blocks fell down”. (Ôi không! Những khối gạch rơi xuống rồi.)
• Và khi con bắt đầu sử dụng nhiều từ vựng và những cụm động từ ngắn hơn, trẻ sẽ bắt đầu hiểu được những câu nói và câu hỏi về những việc diễn ra trong quá khứ gần hoặc sắp xảy ra trong tương lai gần (“We’re going to Grandma’s house today” – Chúng ta sẽ đến nhà của bà hôm nay), hoặc lời miêu tả hoặc lời giải thích về những việc xảy ra trong thời điểm nói (Ví dụ, “We can’t use the wagon because the wheel is broken”- Chúng ta không thể sử dụng chiếc xe kéo vì bánh xe bị hỏng rồi).
• Khi trẻ bắt đầu sử dụng nhiều mẫu câu, ba mẹ có thể duy trì xây dựng sự hiểu biết cho con bằng cách bàn luận về nhiều chủ đề mang tính trừu tượng hơn (những điều mà con không thể thấy hoặc chạm hoặc trải nghiệm ngay lúc nói). Chủ đề mang tính trừu tượng sẽ giúp mở mang suy nghĩ của trẻ và giúp chúng liên kết những ý tưởng và ngôn ngữ mang tính trừu tượng. Sau đây là một vài ví dụ:
  • Lời miêu tả và lời giải thích dài hơn. (“The muffins still look kind of gooey. I think we should put them back in the oven to cook a bit longer” – Những chiếc bánh muffin trông có hơi nhão. Ba/mẹ nghĩ chúng ta nên bỏ chúng lại vào lò và nướng thêm một lát nữa.)
  • Ngôn ngữ sử dụng để miêu tả những điều xảy ra trong quá khứ hoặc tương lai (“Remember when we went tobogganing and Daddy fell off and was covered in snow?!” – Con có nhớ khi cả nhà chúng ta đi trượt tuyết và bố đã ngã và bị tuyết bao phủ không?)
  • Ngôn ngữ sử dụng để dự đoán và giải quyết vấn đề(“The fairy used up all of her fairy dust so she can’t rescue the prince. What do you think she’ll do now?” – Cô tiên đã sử dụng hết bụi tiên của mình nên bây giờ cô không thể cứu được hoàng tử. Con nghĩ cô ấy nên làm gì bây giờ?)
  • Ngôn ngữ dùng để diễn tả suy nghĩ và cảm xúc của con người (“I think he’s sad because  he lost his new toy” – Bố/Mẹ nghĩ cậu ấy buồn vì cậu ấy vừa mất món đồ chơi mới của mình).

Ba cách trên chính là ba yếu tố giúp ba mẹ có thể tương tác với con để thúc đẩy con học ngôn ngữ. Ba mẹ có thể áp dụng những cách trên trong các hoạt động với trẻ – như khi ăn sáng, đọc sách hoặc chơi đồ chơi. Việc ba mẹ để con tự làm chủ buổi tương tác, sử dụng mức độ ngôn ngữ cao hơn một bậc, và đề cập đến những chủ đề kích thích sự suy nghĩ và hiểu biết, ba mẹ sẽ có thể trang bị cho con những điều cần thiết để đạt được tiềm năng giao tiếp của con.

Nguồn Tham Khảo

1. Romeo, R.R., Leonard, J.A., Robinson, S.T., West, M.R., Mackey, A.P., Rowe, M.L. & Gabrieli, J.D.E. (2018). Beyond the 30-Million-Word Gap: Children’s Conversational Exposure Is Associated With Language-Related Brain Function. Psychological Science, 29(5), 700-710.

2. 5. Fey, M. (2008) The (mis-)use of telegraphic input in child language intervention. Revista de Logopedia, Foniatría y Audiología, 28(4), 218-230.

Tất cả các bài lược dịch trong trang web đều thuộc sở hữu trí tuệ cuả HP JUNiOR Team. Vui lòng không sao chép hoặc chia sẻ mà không có sự đồng ý của HP JUNiOR.

 Ba mẹ muốn mua sách “Dạy con song ngữ“: https://hpjunior.vn/san…/pre-order-sach-day-con-song-ngu/
—-

➜ Kinh nghiệm Hương dạy Mỡ song ngữ https://bit.ly/39NIFWw
➜ Khoá hướng dẫn dạy con song ngữ dành cho ba mẹ:
Khoá cơ bản: https://hpjunior.vn/san-pham/day-con-song-ngu/
Khoá mở rộng: https://hpjunior.vn/…/khoa-day-con-song-ngu-3-thang…/
➜ Sách Ebook PARENTESE “Bộ tổng hợp các mẫu câu tiếng Anh dành cho ba mẹ THEO CHỦ ĐỀ:https://bit.ly/3hEMtuB
➜ Sách Ebook BABYTALK ĐOẠN HỘI THOẠI GIỮA BA MẸ VÀ CON THEO BÀI HỌC: https://hpjunior.vn/…/ebook-babytalk-doan-hoi-thoai…/
➜ COMBO 2 Ebook PARENTESE + BABYTALK: https://hpjunior.vn/san…/combo-2-ebook-babytalk-parentese/